Weerbaar zijn is belangrijk voor iedereen. Het maakt daarbij niet uit welke leeftijd of welke positie je in de samenleving hebt. Maar wat is dat nou eigenlijk, weerbaarheid?
Wat is weerbaar zijn?
De betekenis van weerbaarheid. Iemand die weerbaar is, kan opkomen voor zijn eigen wensen, grenzen en behoeften en houdt daarbij rekening met de wensen en grenzen van de ander. Weerbaarheid is dus gedrag waarin je voor jezelf opkomt met respect voor jezelf én voor de ander.
Twee voorbeelden
Een vrouw die zegt: “Nee, ik heb nooit last van mijn buren. Ze hebben een keer hun muziek te hard gezet. Toen ben ik naar ze toe gegaan en heb gezegd dat als ze nog eenmaal zulke harde muziek draaien, ze een baksteen door de ruit krijgen”.
Of een man die zegt: “Niemand weet hier hoe de nieuwe printer werkt dus ze gooien alles op mijn bureau, alsof ik het niet druk genoeg heb”.
Het eerste voorbeeld laat agressief gedrag zien. In het tweede voorbeeld spreek je over subassertief gedrag. Dat betekent dat je de belangen van anderen belangrijker vindt dan je eigen belangen. Dat zorgt ervoor dat je gemakkelijk over je heen laat lopen en snel toegeeft aan wat de ander wil.
Hoewel de vrouw in het voorbeeld vast overtuigd is van haar sterke houding, gaat zij met haar gedrag over iemands grenzen heen. De man in het voorbeeld laat zien dat hij onvoldoende voor zichzelf opkomt. Zowel de man als de vrouw in deze voorbeelden zijn daarom onvoldoende weerbaar.
Eigenwaarde, weerbaar zijn en grensoverschrijdend gedrag
Weerbaarheid gaat over het vergroten van je eigenwaarde en in staat zijn om te gaan met grensoverschrijdend gedrag. Het gaat daarbij niet alleen om de ‘slachtoffers’, maar ook om de ‘daders’. Voor iedereen die weerbaarder wil worden is er aanbod beschikbaar.
Begrippen die lijken op weerbaarheid uitgelegd
Er zijn veel begrippen die lijken op weerbaarheid. Denk aan veerkracht, assertiviteit, sociale psychologie, zelfverdediging, hanteren van agressie- en gevaarbeheersing. In de loop van de jaren zijn er dan ook veel verschillende opleidingen en cursussen ontwikkeld. Verschillende begrippen uitgelegd:
- Veerkracht is het vermogen om te herstellen van stress en tegenslag. Het is een breed begrip. Dit betekent dat wanneer iemands veerkracht door ingrijpende gebeurtenissen tijdelijk verminderd is, de eigenwaarde daalt en dat hij/zij daardoor ook minder weerbaar is. Je kunt dus zeggen dat iemand die weerbaar is, ook veerkrachtiger is.
- Sociale psychologie is de wetenschappelijke studie naar hoe werkelijke of ingebeelde anderen, (menselijke) gedachten en gedragingen beïnvloeden. Bij weerbaarheidstrainingen gebruikt men inzichten uit de sociale psychologie.
- Zelfverdediging. Hierbij oefen je vooral fysieke bevrijdings- en uitschakeltechnieken. Het is gericht op de verdediging tegen aanvallen van onbekenden op straat.
- Hanteren van agressie- en gevaarbeheersing is in het algemeen gericht op communicatie met speciale aandacht voor fysieke aspecten. Denk daarbij aan: spanning en (non-)verbale communicatie, controle en beheersing. Vaak zien we dit terug in trainingen aan een groep professionals zoals politie, beveiliging en hulpverlening.
- Assertiviteit. Hier gaat het voornamelijk om verbale weerbaarheid. Je oefent met assertief gedrag. Het opkomen voor jezelf met respect voor de ander. Er wordt over het algemeen geen aandacht besteed aan (mogelijk) gewelddadige situaties of situaties waarin sprake is van veel ongelijkheid. Assertiviteit is een onderdeel van weerbaarheid.
Belangrijke kenmerken van weerbaarheid
Ten opzichte van bovenstaande begrippen heeft weerbaarheid vijf belangrijke kenmerken:
- Weerbaarheid richt zich op alle vormen van grensoverschrijdend gedrag. Van geweld tot uitsluiting en pestgedrag.
- Het richt zich op het eigen gedrag en de eigen overtuigingen. Niet op het gedrag van de ander.
- Weerbaarheid geeft aandacht aan verschillende manieren om te voorkomen dat iemand slachtoffer wordt van grensoverschrijdend gedrag.
- Het is een psycho-fysieke manier van leren. Psycho-fysiek wil zeggen het aanleren van verbale-, mentale- en lichamelijke technieken. Lichaam, geest en taal zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en al deze aspecten zorgen voor het vergroten van je weerbaarheid. Door te oefenen op een psycho-fysieke manier, ervaar je wat wel en niet werkt voor jezelf en wat het effect is op de ander.
De kern van weerbaarheid richt zich op het vergroten van zelfvertrouwen en een grotere eigenwaarde.
